مرمت و بازسازی ساختمان و بناهای تاریخی
-
میدانیم که مرمت با هدف حفاظت از شهر های تاریخی و جهت پاسخ به نیازهای شهری همواره مطرح بوده است و موجب ترمیم خرابی های گذشته و آسیب های وارد بر بنا و عملکرد جدید متناسب با نیازهای زندگی روز شده است. بناهای با ارزش که امکانات وسیع سیاحتی را فراهم می آورند و همچنین خانه های با ارزش تاریخی که با تدابیری می توان آن ها را به امکانات جدید گردشگری بدل ساخت در بافت تاریخی شهر ها وجود دارند که برنامه ریزی احیای این بنا ها ضروری است. بنابراین معماران و مهندسینی که، این امر بسیار فنی فرهنگی و هنری را به عهده دارند باید علاوه بر اشراف و تسلط لازم بر ابعاد تخصصی و مفاهیم امروزی حرفه‌ی خود، نظری هوشیارانه و عالمانه به گذشته داشته باشند.
بی شک اقدامات مرمتی که پس از گذشت مثلا یک قرن از احداث بنا انجام می شود تفاوت فاحشی با اقدامات اولیه مرمتی مانند : تعویض کاهگل روی بام ،بازسازی آجر فرش ها، تعویض کاهگل موجود در جداره های داخلی و خارجی، تجدید بندکشی ها و ... دارند.امروزه برخی از این بناها در سطح جهانی مطرح هستند و دیگر محدود به منطقه و اجتماع پیرامون خود نیستند.به دلیل اهمیت بناهایی این چنین آنها تحت پوشش سازمانی جهانی قرار گرفته اند و مرتبا مورد نظارت و بررسی قرار می گیرند و حتی بودجه هایی نیز توسط این سازمان جهت مرمت و نگهداری این بناها اختصاص داده میشود.بدیهی است که مرمت این گونه بناها امری بسیار فنی و حساس است و گروه مرمتگر مسئولیت سنگینی را برعهده دارند.
توجه به مرمت بناهای تاریخی سابقه زیادی دارد اما مرمت بناها به صورت علمی و اصولی مسئله جدید و نوپایی است که معمولا با روش هایی رایج بازسازی مس شوند. این روش ها عبارتند از:
- مرمت حفاظتی
- پاکسازی سبکی
- بازسازی سبکی یا آناستیلوز
- باززنده سازی تاریخی
- مرمت تکمیلی
- مرمت استحکامی
- مرمت جامع و اساسی
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: مرمت حفاظتی
این روش تقویت و مقاوم سازی اصولی بنا است که اهمیت ویژه ای در حفظ بنا دارد همچنین از مهم ترین انواع مرمت است که هدف آن حفاظت و نگهداری بناست. در واقع مرمت حفاظتی نوعی تعمیر است و در برخی بناها آنقدر ضروری است که نمیتوان از آن صرفه نظر کرد. عملکرد مرمت گر در این نوع از مرمت به نوعی است که بنای مرمت شده شبیه وضعیت موجود و اصلی خود باقی بماند و تا حدودی فرسایش های به وجود آمده را رفع کند.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: پاکسازی سبکی
در روش پاکسازی سبکی در اصل درباره بناهایی مطرح است که معمولا چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اند. در این قبیل بناها مرمت گر تشخیص می دهد که قسمت ها و عناصری که به بنا الحاق شده بنا به ضرورت بوده یا اضافه است. اگر لازم باشد آن ها را برداشته و بنا را به حالت اولیه باز می گرداند. انگیزه اصلی از این نوع مرمت فراهم کردن شرایط مناسب جهت برداشت های مستند و همچنین جلب رضایت علاقه مندان اصالت بنا است.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: بازسازی سبکی یا آناستیلوز
هدف از انجام بازسازی سبکی، بازسازی و ترکیب مجدد قسمت های تخریب شده است تا بدین ترتیب بنای مد نظر شکل و فرم اولیه خود را به دست آورد. اگر اطلاعات موجود در مورد قسمت ها و عناصر تخریب شده کافی نباشد،نمی توان از روش سبکی استفاده کرد. برای استفاده از این روش مرمت باید تمام منابع تاریخی را مطالعه کرده و بعد از جمع بندی کلی و تهیه طرح اولیه می توان این نوع بازسازی را انجام داد.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: احیا سازی تاریخی
در روش احیای تاریخی بنا، حفاظت و بازسازی و تکمیل بنا با توجه به زمان و تاریخ صورت می گیرد. این شیوه بیشتر مورد توجه مرمت گرانی است که کمتر به مسائل روز و پویایی ساختمان توجه دارند و بیشتر تمایل به حفظ موجودیت و تاریخ بنا دارند. بنابراین در این روش تاریخ نگاری، بررسی نقش تاریخی و زمینه های سیاسی و ملی و فرهنگی بسیار حایز اهمیت است ولی به مسائلی چون روابط بنا با محیط اجتماعی و با فضای کالبدی و اقتصادی کمتر توجه می شود.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: مرمت تکمیلی
مرمت تکمیلی را می توان پیچیده ترین و ظریف ترین روش مرمت بناهای تاریخی دانست. زیرا شخص مرمت گر تصمیم می گیرد که قسمت های از دست رفته بنای تاریخی را بازسازی کند که این امر یکی از مشکل ترین امور مرمتی است و در صورت بی دقتی هویت و اصالت بنا خدشه دار می شود. مرمت تکمیلی در مواردی مورد توجه است که بخش هایی از بنای تاریخی تخریب شده و بنا دارای کمبود هایی باشد. بازسازی و مرمت بناهای قدیمی و تاریخی نیازمند توجه و دقت بالای مرمت گر است.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: مرمت استحکامی
هدف از مرمت استحکامی تقویت و استحکام بخشی بنای تاریخی است. استحکام بخشی یک ساختمان یا بنای تاریخی و قدیمی به روش های مختلفی انجام می شود اما نکته حایز اهمیت این است که عمل استحکام بخشی و تقویت استخوان بندی بنا هم در برابر نیروها و بارهای داخلی و هم عوامل و نیروهای خارجی انجام می شود. منظور از عوامل خارجی عواملی مثل باران و برف و نیروی باد و زلزله است. شایان توجه است که به دلیل ضعیف شدن بنا جهت انجام مرمت استحکامی لازم است مداخله های موضعی در بنا انجام شود.
انواع مرمت و بازسازی بناهای تاریخی: مرمت جامع و اساسی
در این روش مجموع مرمت های ها و روش های ذکر شده برای بنای مورد نظر انجام می شود. مرمت گر موظف است با در نظر گرفتن شرایط و نکات خاص هر بنا و دقت به نقاط ضعف و قوت بنای تاریخی به مرمت بنای مورد نظر بپردازد. نکته مهمی در بحث مرمت جامع و اساسی مطرح می شود این است که تا زمانی که شخص مرمت گر مشغول مطالعه و تحقیق است حق ندارد هیچگونه دخل و تصرف در وضع موجود بنا انجام دهد.
اگر بنای مد نظر از لحاظ ایستایی و استحکام وضعیت بسیار نامناسبی داشت(مثل نشست پی و دیوار و...)لازم است با اقدامات مناسبی ایستایی از دست رفته دوباره به بنا بازگردانده شود تا مطالعه و بررسی ها تمام شود.
سایت روبیکا